İngiltere'de yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi için çeşitli rejimler bulunmaktadır. Bu rejimlerin uygulanabilirliği, yabancı mahkeme kararının kaynaklandığı ülkeye bağlıdır. Bu rejimlerden biri olan içtihat hukuku (common law), konvansiyonların veya kanunların yokluğunda geçerli olan bir rejim olup, Türk mahkemesi kararlarının tanınmasında kullanılan rejimdir. Türk mahkemesi kararları aşağıda anlatılacağı şekilde belirli şartları sağlaması durumunda İngiltere’de tanınabilmektedir. Bu tanınma doğrudan olmayıp, İngiltere’de açılacak yeni bir davada mahkeme kararının delil olarak kullanılabilmesini sağlamaktadır.
Yabancı bir mahkeme kararının İngiltere’de uygulanabilmesi için ilk olarak tanınması gerekmektedir.
- Tanıma: Kararın İngiltere'de geçerli bir karar olarak kabul edilmesi anlamına gelir.
- Tenfiz: Tanınmış bir karar, icra edilebilir hale gelir.
Kararın İngiltere'de tenfiz edilebilmesi için belirli bir para tutarını içermesi (tazmin edici nitelikte olması) gerekmektedir. Cezalandırıcı nitelikte mahkeme kararlarında, tanıma ve tenfiz içtihat hukuku kapsamında mümkün değildir. İçtihat hukuku rejimi kapsamında sadece para alacağına ilişkin kararlar için tanıma ve tenfiz mümkündür.
Bir para alacağı içeren mahkeme kararının tanınması için aşağıdaki şartların sağlanması gerekir:
1. Tanıma ve tenfizin temel ön koşullarından biri, Türk mahkemesinin davalı üzerinde İngiliz hukukuna göre yargı yetkisine sahip olmasıdır.
2. Türk mahkemesi kararının kesinleşmiş olması gerekir.
3. Kararın, adil bir yargılama (due process) sonucunda verilmiş olması araştırılır. Tarafların savunma hakları ihlal edilmemiş olmalıdır.
4. Karar, dolandırıcılık yoluyla elde edilmemiş olmalıdır (no fraud).
5. Son olarak, kararın kamu düzenine aykırı olup olmadığı da incelenir.
Tenfiz Edilebilirlik
Tanıma için gerekli şartların varlığında İngiliz mahkemesi tarafından mahkeme kararı tanınır. İçtihat hukuku kapsamında tanıma ise doğrudan değildir. Alacaklı taraf, tanınan Türk mahkemesi kararını talebine dayanak teşkil edecek şekilde kanıt olarak sunarak yeni bir dava açması gerekmektedir.
Davalı taraf, açılan bu yeni davada sınırlı gerekçelerle itiraz hakkına sahiptir. Bu gerekçeler arasında davalıya savunma hakkının verilmemiş olması veya bildirim yapılmamış olması yer alabilir. Yukarıda verilen tanıma şartlarının bulunmadığını gerekçeleri itiraz olarak ileri sürülebilir.
Eğer davacı tarafın talebi açık ve savunulabilir bir hukuki temele sahipse ve davalının itirazları zayıfsa, davacı özet yargılama (summary judgment) talebinde bulunabilir. Özet yargılama, sürecin hızlandırılmasını sağlayarak, duruşmaya gerek kalmadan bir karar verilmesini mümkün kılar.
İngiltere’de, Türk mahkemesi kararlarının yalnızca tenfiz amaçlı değil, başka hukuki nedenlerle de tanınması mümkündür. Örneğin, Türk mahkemesi tarafından verilen bir boşanma kararı, tarafların medeni durumunu belirlemek için İngiltere’de tanınabilir.
Tenfiz Edilebilirlik İçin Zamanaşımı Süresi ve Mahkeme Türü
Zaman Aşımı Yasası’na (Limitation Act 1980) göre, kararın tenfiz edilebilir hale gelmesinden itibaren altı yıl içinde tenfiz davası açılabileceğini öngörmektedir. Yabancı mahkeme kararının tenfizinde ise yerel mahkemenin hukukuna göre tenfiz edilebilirlik belirlenecektir. Tenfiz davalarının İngiltere’de Yüksek Mahkeme’de (High Court) açılması gerekmektedir.
Sonuç
Türk mahkemesi kararlarının İngiltere’de tanınması ve tenfizi sürecinde Türkiye ile İngiltere arasında karşılıklı bir tanıma anlaşmanın bulunmaması sebebiyle içtihat hukuku uygulama alanı bulmaktadır. Bu durum, sürecin daha uzun olmasına sebep olmaktadır. Ayrıca, İngiliz mahkemeleri, yabancı bir mahkeme kararını tanıyıp tanımama konusunda bir takdir yetkisine sahip olduğundan sürecin sonucunu öngörülemez kılmaktadır.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
KAYNAKÇA
Enforcement of Foreign Judgments, Lexology Getting The Deal Through, 24.08.2023
How To Enforce A Foreign Judgment In England, Clifford Chance, Temmuz 2021